Γνωριμία με το Επιχειρησιακό Σχέδιο για την αντιμετώπιση του βακτηρίου Xylella fastidiosa
Tο Επιχειρησιακό Σχέδιο (Ε.Σ.)M16ΣYN2-00356, υλοποιείται στο πλαίσιο του Μέτρου 16 του Προγράμματος Αγροτικής Ανάπτυξης (Π.Α.Α.) 2014-2020 του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων και συγχρηματοδοτείται από το Ευρωπαϊκό Γεωργικό Ταμείο Αγροτικής Ανάπτυξης «Ε.Γ.Τ.Α.Α.».
Έχει ως στόχο του την δημιουργία ενός συστήματος για τον έγκαιρο εντοπισμό ελαιόδεντρων που έχουν προσβληθεί από το βακτήριο, μέσω της επεξεργασίας δορυφορικών δεδομένων και την Τηλεπισκόπηση. Η εφαρμογή της καινοτόμου αυτής μεθόδου μπορεί να εξασφαλίσει μια γρήγορη και αξιόπιστη, εξ’ αποστάσεως ανίχνευση του βακτηρίου, που είναι παράλληλα φιλική προς το περιβάλλον.
Η έγκαιρη ανίχνευση του βακτηρίου θα καθοδηγεί στη συνέχεια τις αναγκαίες παρεμβάσεις αντιμετώπισης, μειώνοντας την έκταση και τις συνέπειες της εφαρμογής τους και αυξάνοντας συνεπακόλουθα την οικονομική απόδοση της γεωργικής παραγωγής.
Δεξιά: Ενήλικο άτομο του Philaenus spumarius (Ηemiptera: Aphrophoridae). Πηγή: Αντωνάτος Σπυρίδων, Μπενάκειο Φυτοπαθολογικό Ινστιτούτο
Η καινοτομία αυτή θα εφαρμοστεί για πρώτη φορά στην Ελλάδα με πιλοτική ανάπτυξη στους Γαργαλιάνους Μεσσηνίας και στην Καλαμάτα (Περιφέρεια Πελοποννήσου) καθώς και στη Ζάκυνθο (Περιφέρεια Ιονίων Νήσων). Η επιτυχία της μπορεί να αποτελέσει ένα σημαντικό εργαλείο για τις ελαιοκαλλιέργειες της Μεσογείου που έχουν πληγεί ή πιθανά να πληγούν από το βακτήριο Xf.
Δεξιά: Airborne hyperspectral and thermal imagery acquired over Verticillium dahliae (Vd)– A,B) and Xylella fastidiosa (Xf)–affected study sites (C,D). Πηγή: Poblete et al, 2021
Το βακτήριο Xylella fastidiosa και ο κίνδυνος που αντιπροσωπεύει για τις ελαιοκαλλιέργειες.
Η Xylella fastidiosa (Xf) βρέθηκε πρώτη φορά στην Ευρώπη το 2013 σε ελαιώνες και πολλά άλλα είδη φυτών στη Ν. Ιταλία και από τότε έχει εξαπλωθεί γρήγορα και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες (Ισπανία, Γαλλία, Πορτογαλία).
Η ανάπτυξη του βακτηρίου έχει καταστροφικές επιπτώσεις στην υγεία των φυτών, με συμπτώματα που περιλαμβάνουν νεκρώσεις φύλλων, ξηράνσεις κλαδίσκων και κλάδων, καχεξία, χλώρωση, μάρανση, μείωση της παραγωγής και σταδιακά ξήρανση ολοκλήρου του φυτού. Χαρακτηριστικά στην Ιταλία οδήγησε σε μείωση της απόδοσης της ελαιοκαλλιέργειας κατά περίπου 10%!
Πάνω: Temporal evolution of an olive tree classified as infected Πηγή: Belmonte et al, 2023
Έως σήμερα δε, δεν υφίσταται αποτελεσματική εναλλακτική θεραπεία της προσβολής και η επιβεβαίωση της παρουσίας του παθογόνου αντιμετωπίζεται σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης, με δραστικές μεθόδους που περιλαμβάνουν εκριζώσεις των μολυσμένων δέντρων και ζώνες περιορισμού/καραντίνας τουλάχιστον 1km γύρω από τις εστίες, προκειμένου να αποτραπεί ο κίνδυνος της εισαγωγής και παραπέρα εξάπλωσης του βακτηρίου.
Στην Ελλάδα, όπου το ελαιόλαδο αντιστοιχεί στο 10% περίπου της αξίας της αγροτικής παραγωγής και ως σήμερα δεν έχει ανιχνευτεί η παρουσία της Xf, η ανησυχία και το ενδιαφέρον για την αντιμετώπιση του προβλήματος είναι δικαιολογημένα αυξημένα.
Αριστερά: Climatic suitability for Xylella fastidiosa in Europe, Πηγή: European Food Safety Authority (EFSA)